1. Nguyên nhân sâu xa
Chiến tranh Thế giới thứ hai là kết quả trực tiếp từ các hệ quả chưa được giải quyết của Thế chiến thứ nhất và Hiệp ước Versailles (1919):
Sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít:
Đức: Hitler và Đảng Quốc xã lên nắm quyền (1933), tuyên bố phục hồi sức mạnh dân tộc. Ý: Benito Mussolini theo chủ nghĩa phát xít từ năm 1922. Nhật Bản: Bành trướng ở châu Á, chiếm Mãn Châu (1931), xâm lược Trung Quốc (1937).
Chính sách nhượng bộ của phương Tây: Anh và Pháp chấp nhận để Hitler chiếm lại Rheinland (1936), sáp nhập Áo (1938), chiếm Tiệp Khắc (1939) với mong muốn “hòa bình đổi lãnh thổ”.
2. Sự kiện châm ngòi 1/9/1939: Đức xâm lược Ba Lan bằng chiến thuật “chớp nhoáng” (Blitzkrieg). 3/9/1939: Anh và Pháp tuyên chiến với Đức, Thế chiến II chính thức bùng nổ. 3. Diễn biến chính (1939–1945) Giai đoạn 1: Ưu thế phe Trục (1939–1942) Đức chiếm Na Uy, Đan Mạch (1940), rồi đánh bại Pháp chỉ sau 6 tuần. Trận không chiến Anh (1940): Không quân Anh đánh bại không quân Đức (Luftwaffe), khiến Hitler từ bỏ kế hoạch xâm lược đảo quốc này. Nhật Bản mở rộng ở Thái Bình Dương, đánh chiếm Đông Dương (trong đó có Việt Nam từ tay Pháp), Indonesia, Philippines... Giai đoạn 2: Bước ngoặt (1942–1943) Trận Stalingrad (1942–1943): Quân Liên Xô dưới sự chỉ huy của nguyên soái Zhukov đánh bại quân Đức, làm sụp đổ toàn bộ thế trận mặt trận phía Đông. Trận El Alamein (Bắc Phi): Quân Anh do tướng Montgomery đánh bại tướng Rommel (Đức). Trận Midway (6/1942): Mỹ phá hủy 4 hàng không mẫu hạm Nhật Bản, đảo ngược thế trận Thái Bình Dương. Giai đoạn
3: Phản công và chiến thắng của phe Đồng Minh (1943–1945) 1943: Ý đầu hàng, Mussolini bị bắt. 6/6/1944 – D-Day: Liên quân Anh – Mỹ đổ bộ lên Normandy, mở mặt trận phía Tây. 30/4/1945: Hitler tự sát trong hầm chỉ huy ở Berlin. 8/5/1945: Đức đầu hàng vô điều kiện. Ngày này được gọi là V-E Day (Victory in Europe Day).
4. Mặt trận châu Á – Thái Bình Dương 7/12/1941: Nhật tấn công Trân Châu Cảng (Pearl Harbor), kéo Mỹ vào chiến tranh. Mỹ phản công mạnh mẽ từ năm 1943, tái chiếm dần các đảo.
6. 9/8/1945: Mỹ thả hai quả bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki, giết hại hơn 200.000 người. 15/8/1945: Nhật hoàng Hirohito tuyên bố đầu hàng. 2/9/1945: Ký văn kiện đầu hàng trên chiến hạm USS Missouri – kết thúc Thế chiến II. 5. Hậu quả chiến tranh
Tổng số người chết: Khoảng 70–85 triệu người (≈ 3% dân số thế giới thời đó).
Holocaust: Khoảng 6 triệu người Do Thái bị Đức Quốc xã giết trong các trại tập trung.
Phá hủy toàn diện các thành phố như Warsaw, Stalingrad, Hiroshima...
Tái thiết thế giới sau chiến tranh:
Liên Hợp Quốc thành lập (1945) để thay thế Hội Quốc Liên. Đức chia làm Đông – Tây, châu Âu phân cực theo Chiến tranh Lạnh giữa Mỹ và Liên Xô. Tòa án Nuremberg xét xử tội phạm chiến tranh Đức Quốc xã.
6. Những con người nổi bật trong Thế chiến II Winston Churchill – Thủ tướng Anh, người có công lớn giữ vững tinh thần nước Anh. Franklin D. Roosevelt – Tổng thống Mỹ trong phần lớn chiến tranh. Joseph Stalin – Lãnh đạo Liên Xô, người chịu tổn thất nặng nề nhưng vẫn thắng lớn. Dwight D. Eisenhower – Tổng chỉ huy tối cao lực lượng Đồng Minh ở châu Âu. Adolf Hitler – Lãnh đạo Đức Quốc xã, nguyên nhân chính gây ra Thế chiến II.
Kết luận chương 30
Thế chiến II không chỉ là bi kịch lớn nhất của nhân loại trong thế kỷ XX mà còn là tấm gương phản chiếu của sự tàn nhẫn khi lòng thù hận và tham vọng lên ngôi. Nó mở ra thời kỳ Chiến tranh Lạnh, cùng hàng loạt cuộc cách mạng độc lập của các nước thuộc địa.